In deze kleine ‘serie’ over de werking van de lokale politiek dit keer aandacht voor de rollen van burgemeester en wethouders. Vaak zijn zij het dagelijkse gezicht van de gemeente en treden dan ook frequent op bij evenementen van diverse aard.
Door Peter Luit, voorzitter Velsen Lokaal
Daardoor wordt de suggestie gewekt dat de burgemeester en wethouders het ook daadwerkelijk voor het zeggen hebben binnen de gemeente. Burgers die bij openbare gelegenheden de burgemeester of een vakwethouder aanspreken verwachten dan ook vaak meteen een duidelijk en vooral sluitend antwoord op hun vraag, hetgeen in de praktijk lang niet altijd mogelijk en zeker niet eenvoudig is. Natuurlijk hebben de vakwethouders – als het goed is – de nodige inhoudelijke vakkennis op het gebied waar zij verantwoordelijk voor zijn. Maar zij kunnen lang niet altijd op elk gebied toezegging doen of zelfs sluitende antwoorden geven.
Ondanks het feit dat de wethouders niet de macht in handen hebben – die is immers formeel toebedeeld aan de raad – zijn ze wel verantwoordelijk voor de uitvoering van het dagelijkse beleid. Een wethouder kan dus door de raad naar huis worden gestuurd, indien zij van mening is dat een wethouder niet naar behoren functioneert. Dat kan zelfs op één onderwerp het geval zijn.
Wethouders kunnen door burgers worden bezocht tijdens daarvoor ingestelde spreekuren. Wethouders kunnen dan doorgaans niet veel meer dan uitleg geven rondom de te volgen procedures. Want ook zij moeten zich houden aan lokale-, provinciale- en landelijke wetten en normen. Burgers hebben in die zin vaak onterecht het idee dat wethouders zaken wel even kunnen ‘regelen’.
Burgers kunnen natuurlijk ook terecht bij raadsleden tijdens fractievergaderingen, die per partij in het stadhuis worden gehouden. In die gevallen worden vragen van burgers ook nog eens tegen de politieke uitgangspunten aan gehouden van de desbetreffende partij. Dus zeker niet makkelijk om als burger de juiste weg te bewandelen om iets voor elkaar te krijgen.
Is de burgemeester dan de uiteindelijke baas? Nee, zeker niet, de burgemeester is als het ware een bijzondere wethouder met heel specifieke taken, zoals onder andere veiligheid en communicatie. Uiteraard speelt de ambitie van de burgemeester hierbij een belangrijke rol. Naast voorziter van zowel de raadsvergaderingen als de B&W vergaderingen is de burgemeester het eerste gezicht naar de buitenwereld. Hij of zij bepaalt mede het beeld, zoals er dan vervolgens naar een gemeente wordt gekeken. Maar de burgemeester is niet het aanspreekpunt voor dagelijkse zaken in de gemeente. Natuurlijk houdt ook de burgemeester spreekuur, maar zal bij specifieke zaken vooral een verwijsfunctie hebben naar de uiteindelijk verantwoordelijke wethouder of ambtenaar, of naar de fractievoorzitters van alle partijen.
De burgemeester dient politiek neutraal te zijn en moet dan ook zorgvuldig manouvreren in zowel raads- als B&W vergaderingen. Dat vereist dus wel dat de burgemeester beschikt over voldoende dossierkennis om vergaderingen te kunnen sturen. Behendige burgemeesters zijn in staat onderwerpen tijdens een vergadering op subtiele wijze een bedoelde of onbedoelde politieke wendig te geven, zonder daarbij directe partij politiek te bedrijven. En ook dat is een onderdeel van de machtsverhoudingen tussen B&W en de raad. Het is echter aan de burgemeester om die verhoudingen te bewaken en altijd duidelijk blijft is het feit dat de raad het hoogste orgaan is binnen het totale gemeente bestuur.
Wethouders geven de opdrachten die zij van de raad krijgen door aan de gemeente secreataris, die de baas is van het ambtenaren ‘apparaat’ binnen een gemeente. Ambtenaren worden geacht politiek onafahankelijk te zijn, dat is echter lang niet altijd het geval. Dat maakt de machtsverhoudingen ook complex, immers na de gemeenteraadsverkiezingen verdwijnen de ambtenaren niet, al krijgen zij in specifieke vakgebieden wethouders toegewezen, die wellicht van geheel andere politieke signatuur zijn, dan bepaalde ambtenaren zouden wensen. Ook dat element speelt een belangrijke rol in de totstandkoming van besluiten. Daarover volgende keer meer in het slot van deze serie.
Geef een reactie